Voel jij je wel eens opgejaagd? Of kan je je rust niet vinden? Of heb je vaak pijn en herstelt je lichaam slecht? Dan kan het zo maar zijn dat je last hebt van chronische stress!

Regelmatig volgen zowel mijn collega’s als ikzelf een bij- of nascholing om ons vak fysiotherapie zo goed mogelijk uit te kunnen voeren. Soms kom je technieken tegen die je direct in de praktijk kunt inzetten. Andere trainingen zijn meer theoretische onderbouwing. Onlangs ben ik zelf naar een cursus voor pijn en stress management geweest. Want zeg nou zelf, voor veel mensen is stress is toch wel een van de grotere uitdagingen in onze drukke maatschappij.

Vecht-of-vlucht mechanisme

Ken je het begrip vecht – of – vlucht mechanisme? Het is een eeuwen oud systeem dat geheel onbewust werkt. Voorbeeld: Als je schrikt reageert je lijf meteen. Dat zit in ons systeem. Het zit in de biologie van je lichaam. Alle dieren hebben het en de mensen ook. Het heeft een hele lange geschiedenis.  Het gebeurt automatisch. Én het is heel handig.  Stel je voor dat je een tijger ziet, dan is het de bedoeling dat je daar niet te lang over nadenkt. Maar dat je meteen reageert door te vechten, of juist te vluchten; een overlevingsmechanisme. Het systeem zit ingebakken in het lijf en is ontstaan in de evolutie, voordat we op twee benen stonden. Het bewuste van de mens die wij nu zijn, heeft hier weinig invloed op.  We hebben een bijna automatisch systeem. Het systeem moet snel reageren, voorbeeld van die tijger, je moet snel reageren om te overleven!

Een vecht-of-vluchtreactie, of vlucht-of-vechtreactie, is een verdedigingsmechanisme dat bij mensen en dieren optreedt als er acuut gevaar dreigt. De reactie begint met acute hevige angst en stress. Als gevolg hiervan produceert het lichaam grote hoeveelheden adrenaline en cortisol (stresshormonen), de bloeddruk en hartslag gaan omhoog, de spieren worden gespannen, haren komen rechtop te staan (kippenvel), de zintuigen worden scherper (pupillen verwijden, oren staan rechtop) en de pijngevoeligheid daalt naar een zeer laag niveau (endorfinestimulus). Hierdoor is het lichaam voorbereid op een gevecht of om op de vlucht te slaan.

Verstijving ook wel bevriezen genoemd is zeldzamer. Bij algemene twijfel bij confrontatie met een onbekend gevaar kan een dier een instinctief bevriesgedrag vertonen, opdat deze in combinatie met de natuurlijke camouflage dan effectiever opgaat in de omgeving. Als het gevaar is geweken, produceert het lichaam endorfines en dopamine om de balans weer te herstellen. Zo werkt dit ook bij de mens. Met dit stress systeem hebben we direct een koppeling in ons zenuwstelsels. Het zenuwstelsel bestaat uit een sympathisch en parasympathisch systeem.

Het sympatisch systeem komt onmiddellijk in actie. Het parasympathisch systeem is bedoeld voor herstel. Rust betekent ook herstel en is bedoeld om afvalstoffen afvoeren en nieuwe cellen aan te maken. Vitamines en mineralen zijn in deze fase nodig en we dienen ons lijf dus innerlijk te verzorgen door ons te voeden en het rust te geven. Maar het is een andere rust dan op het strand zitten en relaxen.

En juist bij in dit proces gaat het bij veel mensen mis. Ten eerste werkt het stress systeem niet goed meer, het is gebouwd voor een levensbedreigende situatie, maar er is geen verschil meer tussen echt gevaar of ingebeeld gevaar. Alles wordt klaargezet voor vechten of vlucht actie … maar de echte actie stress komt niet.

Omdat die echte actie er niet is, komt ook geen tijd van rust en herstel in het systeem. Dus de stresshormonen blijven constant actief. Men kan ook niet meer in rust en herstel stappen omdat veel mensen hun eigen lijf niet meer letterlijk voelen. Ze gaan voorbij aan hun eigen werkelijke behoeften. Symptomen als vermoeidheid, prikkelbaar, gevoelig zijn voor fel licht en hard geluid zijn daar voorbeelden van. Dit komt door aanhoudende onbewuste chronische stress.

Wat kun je hier aan doen?

In elk geval dien je eerst bewust te worden dat je chronische stress ervaart. Dus voel jij je opgejaagd en kun je je rust niet vinden of heb je zo vaak pijn en herstelt je lichaam slecht? Dan kan het zo maar zijn dat je last hebt van chronische stress.

Je kunt met gezonde voeding een deel van de innerlijke stress wegwerken en als toevoeging bijvoorbeeld een supplement als visolie gebruiken die stress reduceert. Hierbij verlaag je de symptomen. Zodra je die chronische stress echter ontrafelt kan je lijf weer terugzakken in het parasympatische zenuwstelsel voor het echte herstel en rust.

Daarnaast kun je zorgen voor een meer parasympatische leefomgeving. Dus zonder afleidingen van piekeren, telefoon, tv en i-pad. Dan kom je sneller tot rust. En die echte rust geeft meer energie. Mensen die veel in hun hoofd zitten en heel rationeel bezig zijn, zitten veelal in die chronische stress zoals hierboven beschreven. Dit is dus duidelijk een chemische en biologische bezig zijn van het lichaam.

Wil jij nu ook van je (chronische) stress af? Start dan vandaag nog met een paar simpele ademhalingsoefeningen, want ook door middel van een aantal rustige ademhalingen per dag zorg je dat jouw op hol geslagen vecht – vlucht mechanisme weer in balans komt en dat geeft naast gezonde voeding rust en balans, zowel in je lichaam als in je geest.

Hierbij een van de oefeningen uit de cursus Sportrusten. Laat je mij weten of je er baat bij hebt?